Η υπακοή ταπεινώνει τον άνθρωπο και η ταπείνωση εξουδετερώνει κάθε πειρασμική ενέργεια. Όπου ταπείνωση, εκεί ο διάβολος χάνεται. Όπου υπερηφάνεια κι εγωισμός, εκεί η παρουσία των δαιμόνων, οι πειρασμοί και τα πάθη. Γι’ αυτό η υπακοή είναι πολύ χαριτωμένη αρετή, επειδή οπλίζει με τόση ταπείνωση τον άνθρωπο όταν υπακούει εν γνώσει, για την αγάπη του Χριστού.
Γέροντας Εφραίμ Φιλοθεΐτης
God allows temptations so that they might rouse us to remember Him. When we call upon Him, He acts as though He does not hear us so that we multiply our supplications and cry out His holy name, in fear of the various passions.
Then, through pain of the entreaties, our heart is sanctified, and through experience we learn the weakness of our lame nature. And thus we realize in practice that without God’s help we are not able to do anything.
Elder Ephraim of Arizona
Σου έχω γράψει περί της συνειδήσεως, ότι πρέπει να προσέχωμεν, να μη πράττωμεν κάτι, που θα γίνη αιτία, να μας ελέγξη και να μας καταδικάση.
Έχε κατά νουν, ότι ο Θεός βλέπει τα πάντα και ουδέν κρυπτόν από των οφθαλμών Του. Και πως θα είπω ψέμματα ενώπιον του Θεού; Ουκ οίδας ότι το ψέμμα είναι εκ του διαβόλου και μη προσέχοντας γίνεται συνήθεια, κατόπιν έξις και πάθος, και ότι ψεύσται «Βασιλείαν Θεού ου κληρονομούσι»;
Φοβού τον Θεόν, δεν αναπαύεται ο Θεός δια μέσου υλικών προσφορών, όταν εγκαταλείπωμεν την έσωθεν επιμέλειαν της καρδίας, αλλά είναι ανάγκη και τούτο ποιήσαι κακείνο μη αφιέναι.
Επιμελού το συνειδός, διότι ουκ οίδομεν την ώραν του θανάτου. Και εάν δεν αποδώσωμεν εις τον χρεωφειλέτην, όσα του οφείλομεν, θα μας κατηγορήση σφοδρώς, χωρίς ανοχήν, και τότε, όπερ και αλλοίμονον, φραγήσεται το στόμα ημών, μη έχον τι απολογήσασθαι.
Γέροντας Εφραίμ Φιλοθεΐτης
Our thanks to God must be unceasing. Our thanksgiving must never stop, because we are made worthy every time we want to receive this cleansing, and every time we feel a sin, immediately turn the mind to God.
“I have sinned Lord, forgive me.” With this “I have sinned Lord, forgive me,” God answers: “My child, you are forgiven; the power of the law is remitted. Proceed to the application of the law.” And the application is beneath the petraheli (stole).
There all the sinfulness of man is ended. Forgiveness is so easy! It is very wrong for man, when this forgiveness is so easy and so free, because of his egoism not to want to receive it, not to want to open the doors of paradise and walk eternally in the glory of God!
Elder Efraim of Philotheou on Watchfulness, Prayer and Confession
Pray as often as possible. Try to feel compunction and to weep, and you will see how much you will be relieved from thoughts and grief. Prayer is a conversation of man with God. He who prays with a broken and humbled spirit is filled with divine gifts and blessings—that is, with joy, peace, comfort, illumination,and consolation—and he, too, becomes blessed. Prayer is the double-edged sword that slays despair, saves from danger, assuages grief, and so on. Prayer is a preventive medicine for all diseases of soul and body. Likewise, entreat the Mother of Light, the immaculate Theotokos, to help you, for she is the greatest means of consolation after God. When a person calls upon her holy name, he immediately senses her help. She is a mother; when she was on earth, as a human being and fellow-sufferer she suffered the same things we do, and for this reason, she has great sympathy for pained souls and swiftly comes to help them.
Elder Ephraim of Arizona
Ελάβαμεν το τηλεγράφημα δια την εκδημίαν της φιλτάτης ημών αδελφής και κατά το ανθρώπινον ελυπήθημεν, ηκολούθησαν δάκρυα, τα οποία εμαρτύρουν την ένωσιν των ψυχών με την άρρητον της εν Χριστώ αγάπης δεσμόν. Αλλά πρέπει και να χαιρώμεθα, δια το μεγάλον λαχείον όπου επέτυχεν. Πρώτον, ότι εφύλαξεν εαυτήν εν παρθενία, αυτό το μεγάλο κόσμημα εις το ένδυμα της καθαράς ψυχής της. Δεύτερον, ότι υπέμεινεν επί χρόνους την επίσκεψιν του Κυρίου δια μέσου της ασθενείας και εσήκωσεν τον σταυρόν της μέχρι τον ιερόν Γολγοθά της τελειώσεώς της αναδειχθείσα γνησία μαθήτρια του Ιησού. Τρίτον, ότι της εδόθη το αγγελικόν σχήμα, το οποίον δεν εμόλυνεν με νέας αμαρτίας και το οποίον οι άγιοι πατέρες το εθέσπισαν ως δεύτερον βάπτισμα! Λοιπόν, καθαρά πλέον από το βάπτισμα της μετανοίας έφυγεν, την εκάλεσεν ο γλυκύς Ιησούς πλησίον Του πλέον, ίνα βλέπη το θεανδρικόν Αυτού πρόσωπον προς υψίστην απόλαυσίν της. Εκεί θα πρεσβεύη εις το διηνεκές υπέρ των γονέων αυτής και των λοιπών αυτής συγγενών, αλλά και υπέρ του κόσμου όλου. Ο Μέγας Αντώνιος εν εκστάσει γενόμενος, έβλεπεν εαυτόν να αναφέρεται υπό των αγγέλων εις τον ουρανόν, ως εις εκδημίαν προς Κύριον, και τον παρεμπόδιζον αι ενάντιαι δυνάμεις, οι δαίμονες, τα τελώνια, και τον κατηγόρουν δια τα αμαρτήματα όπου είχε πράξει. Οι άγιοι άγγελοι αντέλεγον και έλεγον: «Όσα αμαρτήματα έπραξε προτού γίνη μοναχός, εκείνα τα συνεχώρησεν ο Θεός καθ΄ ην στιγμήν ενεδύθη το σχήμα, εκείνα που έπραξε μετά το σχήμα έχετε δικαίωμα να αναφέρετε». Ταύτα λεγόντων των αγγέλων, των δαιμόνων μη ευρισκόντων τίποτε το ένοχον, ακωλύτως έγινεν η άνοδος.
Γέροντας Εφραίμ Φιλοθεΐτης
Experience has shown that it is wrong to accuse and condemn someone without letting him defend himself. As also the sacred Gospel says: “Does our law judge a man before it hears him and knows what he is doing?” (Jn. 7:51 ). If we are not attentive, many sins of condemning others heap up within us, and then repentance is needed. How often a person repents because he spoke! Let us bear in mind the words of Abba Arsenios: “I have often repented for speaking, but I have never repented for keeping silent”. If we are often deceived by the sense of touch, how much more so we are by people’s words. Therefore, much attention is needed, for the devil prowls around roaring to devour us (cf. 1 Pet. 5:8 ).
A Christian ought to be like the many-eyed Cherubim, for evil has multiplied greatly, especially the sin of condemnation, which is a common as “bread and cheese”. May God cleanse us and sanctify us for His glory. “Do not let the sun go down on the wrath of your brother” (cf. Eph. 4:26 ).
That is, let no one be angry and enraged against his brother past the setting of the sun. have you heard about that brother who was negligent and lazy, who did not go to the all-night vigils and did not do his duties, whom the brethren knew to be a negligent monk? When he fell ill and the hour of his death drew near, the brethren gathered to hear something beneficial, or to comfort him, or in case he wanted to say something to them, but they saw him joyful, cheerful. One brother was scandalized and said, “What is this we see in you, brother? We see that you are joyful even though you are approaching death. But we have the thought that you were not a violent monk, so how do you have such courage and a cheerful face? How do you justify yourself?” “Yes, brethren”, he said, “indeed I was a negligent person and I did not fulfill my duties. But I achieved one good thing, by the grace of God: not to condemn any brother and not to scandalize anyone; and never did I let my heart have something against any brother of the monastery when the sun set. And inasmuch as I did not judge any brother, I believe that God will not judge me either, for He said, “Judge not, that you be not judged” (Mt. 7:1 ) and since I did not judge, I will not be judged”. The brethren marveled and said, “Brother, you found the way of salvation very easily”. And the brother died with much joy. Do you see how the Fathers struggled and how they found the way of salvation?
Elder Ephraim of Arizona
What is the use of laboring and toiling with the body night and day, if inwardly we do not take care to pull out the roots from which all evil sprouts?
We have an absolute need for watchfulness and unceasing prayer in order to cast off the evil which lurks within us and replace it with spiritual good. Make sure that your daytime work does not rob you of oral prayer; cry out the supremely glorious and sweet name of our Jesus, and it will not be long before He comes to help and console you. What is there that the blessed prayer cannot set aright and renew! Constrain yourselves in the prayer; why should your mind wander around here and there and not turn towards our Jesus, when for Him we left everything and for Him we endure everything?
Elder Ephraim of Arizona
Αγαπητά μου παιδιά,
…Είμεθα Ορθόδοξοι και ουσιαστικά δεν γνωρίζου με το ύψος, το βάθος, το πλάτος της Ορθοδοξίας. Θα πρέπει να την δούμε σε όλη την αγιότητα της.
Τι είναι Ορθοδοξία; Ορθοδοξία είναι η αλήθεια, το ορθό δόγμα περί του Θεού, περί του ανθρώπου και περί του κόσμου, όπως μας την έδωσε ο Ίδιος ο ενανθρωπήσας Θεός με την υπέροχη διδασκαλία Του, με την αγία ζωή Του και με την λυτρωτική θυσία Του, όπως την διετύπωσε κατόπιν η θεόπνευστος διάνοια και καρδία του Αποστόλου Παύλου, όπως την «ζωντάνεψε» ο μαθητής της αγάπης και οι άλλοι Ευαγγελισταί και Απόστολοι με το ουράνιον φως του Άγιου Πνεύματος, όπως την παρέδωσαν και σε μας οι πνευματοκίνητοι Πατέρες της Αλεξανδρείας, της Κωνσταντινουπόλεως, της Καππαδοκίας, της Συρίας, της Παλαιστίνης και του Αγίου Όρους αργότερα. Όλοι αυτοί από τον Ιερό Πολύκαρπο, τον μαθητή των Αποστόλων, μέχρι τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, ο όποιος εκοιμήθη στις αρχές του 19ου αιώνος, με την σοφία τους και την αγιότητα τους, με τις θυσίες και τους αγώνες τους μας παρέδωκαν την παρακαταθήκη της ορθής πίστεως και ζωής, τον θησαυρό της ορθοδόξου παραδόσεως.
Ορθοδοξία είναι η θαυμαστή εκείνη σύνθεσις δόγματος και ήθους, θεωρίας και πράξεως. Ορθοδοξία είναι ακόμα εκείνο που διετύπωσαν επισημότερα αι Σύνοδοι, τα οικουμενικά εκείνα ευλογημένα συνέδρια της ανά τον κόσμον Εκκλησίας του Χρίστου. Τότε οι θεοφόροι Πατέρες «όλην συγκροτήσαντες την της ψυχής επιστήμην και τω θείω πνεύματι συνδιασκεψάμενοι» απεφάνθησαν για τα μεγαλύτερα προβλήματα, που απασχολούν τον πνευματικό άνθρωπο και έθεσαν τα βάθρα, τα θεμέλια της πνευματικής ζωής, που είναι ο πραγματικός πνευματικός πολιτισμός.
Την Ορθοδοξία επεσφράγισαν οι μάρτυρες όλων των εποχών όλη η ιερή στρατιά των εκατομμυρίων ηρώων και ομολογητών, ανδρών, γυναικών και παιδιών με το τίμιο αίμα τους. Από τα αμφιθέατρα της Ρώμης μέχρι τα στρατόπεδα της Ρωσίας, απέδειξαν ότι ο χριστιανισμός δεν είναι μια απλή θεωρία, αλλά η αλήθεια και η ζωή ο ωραιότερος ηρωισμός, η νίκη κατά της ωμής βίας και της υλικής δυνάμεως, η επικράτησις και η βασιλεία του πνεύματος.
Ήρθε κατόπιν να ύμνηση την Ορθοδοξία η λατρεία με την υπέροχη ποίησι και την εμπνευσμένη υμνογραφία της, η οποία συνδυάζει το φυσικό με το υπερφυσικό, τα εγκόσμια με τα επουράνια, την ατομικότητα με την κοινωνικότητα, την οικειότητα και τον βαθύ σεβασμό, το εύληπτο και το μυστήριο.
Μέσα στον ναό σε κάθε Λειτουργία, μέσα σε μια ατμόσφαιρα ανατάσεως και ιερότητος τελείται η Θυσία του Θεανθρώπου, όπου συμμετέχουν όλοι οι πιστοί. Εκεί επίσης υμνούνται και προβάλλονται τα κατορθώματα των γιγάντων της πίστεως με επικεφαλής του χορού αυτού την Θεοτόκο Μαρία. Εκεί εξυμνείται το δόγμα, όχι μόνον ως αληθές, αλλά και ως ανταποκρινόμενο στις ανθρώπινες εφέσεις….
Ένα άλλο γνώρισμα της Ορθοδοξίας ήταν πάντοτε ο ηρωισμός που τον είδαμε στο μαρτύριο, ο όποιος δεν σταμάτησε μόνον στην θυσία του αίματος. Τα τέκνα της Ορθοδοξίας πάντα έδειξαν σθένος και γενναιότητα μπροστά σε κάθε είδος αυθαιρεσίας, είτε προερχόταν από τον Ιουλιανό τον Παραβάτη, είτε από τους αρειανούς και μονοφυσίτες, είτε από τους εικονομάχους και λατινόφρονες μοναχούς. Η φάλαγγα αυτή των ηρώων της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν περιλαμβάνει μόνον τον Μέγα Αθανάσιο, τον Μέγα Βασίλειο, τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, αλλά και τον Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη, ηγούμενο της του Στουδίου Μονής με όλους τους μοναχούς του, τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, τον μέγα ήρωα, τον Άγιο Μάρκο τον Ευγενικό και άπειρο πλήθος ομολογητών και υπερασπιστών της πίστεως μας….
Η Ορθοδοξία εβάδισε πάντοτε την βασιλική οδό του Ευαγγελίου. Εκράτησε ανόθευτο, γνήσιο το πνεύμα του χριστιανισμού έναντι του σκοτεινού μυστικισμού των ανατολικών αιρέσεων, της παποκαισαρικής συγκεντρωτικότητος των Λατίνων και του ορθολογιστικού υποκειμενισμού των Προτεσταντών. Πάντοτε εκράτησε το μέτρο και την αρμονία, δεν είχε τίποτε το λάθος, διότι οι Πατέρες ήταν πνευματοκίνητοι, αγιοπνευματικώς οδηγούμενοι.
Δεν περιφρόνησε η Ορθοδοξία τον άνθρωπο, ούτε την σοφία, ούτε την φύσι, ούτε την τέχνη, δεν υπήρξε απάνθρωπος. Όλα τα εξηγίασε και δημιούργησε πολιτισμό. «Την φύσιν», κατά το τροπάριον των Τριών Ιεραρχών «των όντων ετράνωσε, τα των ανθρώπων ήθη κατεκόσμησε».
Η Ορθοδοξία είναι η πορεία του ολοκληρωμένου ανθρώπου προς τον Πλάστη του, προς την θέωσι. Οδηγεί τον άνθρωπο στην πλήρη ανάπτυξί του εν τω Χριστώ και για τον Χριστό. Η Ορθοδοξία δεν είναι μόνον η κατ’ εξοχήν θεολογία, αλλά είναι συγχρόνως και η αληθινή ψυχολογία, ο γνήσιος ανθρωπισμός και κοινωνισμός. Είναι ένα πολύεδρο διαμάντι, το όποιον από όλες τις πλευρές παρουσιάζει νέες αντανακλάσεις της αληθείας.
Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, την Ορθοδοξία μας. Όχι θεωρητικά. Ας την αισθανθούμε και ας την ζήσουμε σε όλο το βάθος και το πλάτος της. Ετσι μόνο θα μπορού με να την προβάλουμε και να την αξιοποιήσουμε.
Διότι η Ορθοδοξία μας δεν είναι μουσείο και παρελθόν, αλλά ζωή, δημιουργία και ακτινοβολία. Είναι η μεγάλη ιδέα του έθνους μας, είναι η χρυσή ελπίδα της σωτηρίας μας, είναι το καύχημα μας εν Χριστώ. Ας την κηρύττουμε με ηρωισμό και γενναιότητα ως τέκνα γνήσια των μεγάλων ηρώων της.
Πανέμορφη Ορθοδοξία, αιματοστόλιστη νύμφη του Χριστού, ποτέ, ποτέ να μη σε αρνηθούμε οι ανάξιοι, αλλά αν το καλέσουν οι περιστάσεις και οι καιροί, αξίωσε μας, ω φίλη, δια σε να χύσουμε και την τελευταία ρανίδα του αίματός μας. Αμήν.
(Αποσπάσματα από το βιβλίο Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ, τόμος Α’, εκδ. Ι. Μ. Φιλόθεου 2004 )
Η ομιλία αυτή έγινε το 1984 εις Αμερική από τον Γέροντα Έφραίμ
